Produkty emaliowane towarzyszą nam od lat i były ogromnie popularne między innymi jeszcze w czasach PRL.

Legendarną na polskim rynku marką, rozpoznawalną do dzisiaj, są produkty z fabryki Olkusz. Na świecie jednym z bardziej znanych producentów naczyń emaliowanych jest firma Le Creuset z Francji. Czym produkty emaliowane się wyróżniają i dlaczego zdobyły tak wielką i utrzymującą się popularność?

W tym wpisie znajdziesz solidną dawkę rzeczowej wiedzy w tym temacie i odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania!

Na zdjęciu: Czajnik emaliowany Forchetto Luna Bianco

Emalia to szklista, najczęściej barwiona, substancja nanoszona na inny materiał np. stal, żeliwo poprzez stopienie. Jej główną funkcją jest zabezpieczenie materiału i jego ozdoba. Emalia jest wypalana w piecach o temperaturze około 850-900 stopni Celsjusza. To bardzo trwała, nie wchodząca w reakcje chemiczne, substancja o właściwościach szkła i ceramiki.

Emalia w stanie przed stopieniem to tak naprawdę sproszkowane szkło: mieszanina minerałów (piasek, kreda, glina) oraz topników (boraks) z dodatkiem pigmentów nadających jej kolor.

Proces emaliowania to w dużym skrócie pokrywanie powierzchni jakiegoś przedmiotu warstwą szklistej substancji. Zazwyczaj realizuje się to w kilku etapach:
1) odtłuszcza się powierzchnię przedmiotu tak, aby emalia dobrze się "przykleiła" do produktu bazowego
2) nakłada się pierwszą warstwą emalii (gruntową), która zabezpiecza materiał przed korozją
3) pierwszy proces wypalania
4) nakłada się główną warstwę wierzchnią emalli (np. w kolorze)
5) drugi proces wypalania

Jeśli dodatkowo na produkcie zajduje się grafika (wzorek, napis) często stosowany jest jeszcze jeden proces nakładania kalki i kolejnego wypalenia.

·    odporna na ekstremalnie wysokie temperatury
·    odporna na korozję
·    nie wchodzi w reakcję z jedzeniem, kwasami i innymi składnikami pożywienia
·    nie wydziela ani nie absorbuje zapachów i smaków
·    bezpieczna dla zdrowia, polecana dla dzieci i alergików
·    łatwa w czyszczeniu
·    odpowiednio zadbana może być elementem dekoracyjnym domu/kuchni
·    Jest bezpieczna dla zdrowia!

Tak, z reguły naczynia emaliowane działają na indukcji gdyż ich bazą jest stal węglowa lub żeliwo. Musimy się jednak upewnić czy mają płaskie, równe dno i czy ich średnica jest wystarczająca by zostały "wykryte" na naszych kuchenkach - czasem kuchenki nie współpracują z naczyniami o małych średnicach np. poniżej 12cm. W razie wątpliwości należy zgłosić się z pytaniem do sprzedawcy, producenta lub poszukać stosownej informacji w opisach danego produktu lub na jego pudełku (Symbol indukcji przypomina sprężynę).

Tak, emalia to jeden z bezpieczniejszych dla zdrowia materiałów stosowanych w kontakcie z żywnością. Emalia jest neutralna dla zdrowia i posiada właściwości szkla co powoduje, że nie nie przenosi do potraw smaku, zapachu czy metali np. niklu obecnego w stalach nierdzewnych. Warto jednak dbać o naczynia emaliowane, a przy zakupach wybierać te solidniejsze i droższe, gdyż z reguły oznacza to wyższą jakośc produktu, lepszy proces produkcyjny i wyższej jakości materiały. To będzie miało przełożenie, między innymi, na grubość i trwałość zastosowanej powłoki emaliowanej. Cieńsza emalia lub po prostu nieprecyzyjnie nałożona może zostać uszkodzona (zdrapanie, odpryśnięcie mechaniczne) i odsłonięty zostanie metalowy rdzeń naczynia. W naczyniach emaliowanych nie stosuje się stali nierdzewnej 18/10 gdyż emaliowanie stali nierdzewnej lub aluminium jest bardzo trudne i mało trwałe (słaba przyczepność do tego materiału). Więc z reguły w przypadku naczyń emaliowanych mamy do czynienia ze zwykłą stalą lub żeliwem, które po uszkodzeniu powłoki emaliowanej mogą podlegać zwyczajnej, naturalnej korozji (rdzewieniu). Warto tutaj zaznaczyć, że samo uszkodzenie emalii nie powoduje wydzielanie się z niej toksycznych substancji jak dzieje się choćby w przypadku powłok teflonowych. Zatem nawet uszkodzone naczynie nie jest niebezpieczne dla zdrowia, choć odsłonięte miejsce w naczyniu może powodować niewielką migrację substancji (np. żelaza) do potraw. Nie jest to jednak toksyczne i niebezpieczne dla zdrowia.

Tak, produkty emaliowane dość dobrze znoszą mycie w zmywarce, która nie powinna uszkadzać samej emalii choć może powodować jej matowienie i systematyczną utratę pierwotnej atrakcyjności. Mimo to wielu producentów niektórych produktów np. czajników nie zaleca mycia w zmywarce gdyż posiadają inne komponenty niż emaliowane (np. gwizdek, uchwyty z tworzywa itp). W przypadku produktów w 100% metalowych i pokrytych całkowicie emalią ich używanie w zmywarce nie powinno uszkodzić produktu.

Tak, używanie naczyń emaliowanych w piekarniku jest możliwe i bezpieczne. Sama emalia jest wypalana w temperaturze 850 stopni Celsjusza. Domowy piekarnik i temperatura +/- 230 stopni nie zrobi na takich naczyniach najmniejszego wrażenia :) Jednak ważne jest, aby naczynie było w 100% emaliowane. Inaczej wygląda sprawa z produktami, które mają dodatkowe komponenty np. rączki z tworzywa sztucznego. Tutaj musimy zastosować się do zaleceń producenta choć obecność plastiku praktycznie na pewno eliminuje możliwość używania w piekarniku.

Dobrej jakości emalia nie przebarwia się i właściwie zadbana zachowuje swój pierwotny wygląd nawet przez wiele lat używania. Jest też odporna na działanie ognia czy detergentów więc nie wymaga od nas szczególnych działań do utrzymania jej w czystości. Ważna jest jednak pewna regularność gdyż, na przykład, pryskający z patelni tłuszcz powoli zacznie się gromadzić na powierzchni naczynia. Warto co pewien czas umyć nasz czajnik czy garnek za pomocą gąbki z płynem do mycia naczyń. W przypadku większych zabrudzeń można szorować emalię, ale nie za pomocą drucianych czy stalowych myjek. Takie myjki moga trwałe porysować powierzchnię emaliowaną i naczynia utracą na atrakcyjności wizualnej. Dla zachowania czystości ważna jest regularność czyszczenia, gdyż łatwiej jest doczyścić lekkie zabrudzenia niż 8 miesięczny nagromadzony i tłuszcz i sadzę, która po takim czasie już praktycznie staje się jednością z piękną niegdyś emaliowaną powłoką.

To świetne rozwiązanie! Odpowiednio użytkowane produkty żeliwne służą przez dekady, a samo żeliwo to naturalny materiał używany przez człowieka od setek lat. Jeszcze niedawno z takich naczyń korzystały nasze babcie, a posiłki przez nie przyrządzane zachwycały smakiem.
Naczynia żeliwne emaliowane to technologiczne rozwiązanie, które pozwala na uniknięcie niektórych mankamentów surowego żeliwa przy zachowaniu większości jego zalet. Czym wyróżnia się naczynie żeliwne emaliowane?
·    Odporność na rdzewienie
·    Łatwiejsze w czyszczeniu
·    Nie absorbuje detergentów i nadaje się do mycia w zmywarce.
·    Dzięki warstwie emalii żeliwo nie wymaga cyklicznego impregnowania tłuszczem.
·    Atrakcyjny wygląd (kolory)
·    Nie wchłania zapachów
·    Nadaje się do przechowywania produktów po przyrządzeniu posiłku, nawet tych o kwaśnym odczynie

1.    Przed pierwszym użyciem naczynie należy umyć ciepłą wodą z detergentem i dokładnie osuszyć.
2.    Zaleca się tak użytkować naczynie, aby nie porysować powierzchni podczas użytkowania. W trakcie smażenia, do obracania lub wyjmowania żywności, używać należy przyborów drewnianych lub silikonowych. Inne przybory (stalowe widelce, noże) mogą uszkodzić powierzchnię naczynia. Zaletą naczyń żeliwnych jest to, że nawet porysowane lub wyszczerbione naczynie nie wpływa na zdrowie użytkownika gdyż nie są stosowane żadne powłoki nieprzywierające, które po zdarciu wydzielają substancje szkodliwe. Sama powłoka emaliowana jest bardzo trwała, trudno ją zarysować, a nawet uszkodzona pozostaje całkowicie bezpieczna  dla zdrowia.
3.    Nie należy wkładać gorącego naczynia do wody. Przed myciem należy poczekać, aż osiągnie temperaturę pokojową, gdyż szok termiczny może spowodować jego uszkodzenie.
4.    Jeżeli do dna przywarły resztki jedzenia, należy do naczynia nalać nieco wody, pozostawić na kilka minut, a następnie umyć płynem do mycia naczyń i miękką gąbką.
5.    Płomień palnika nie może przekraczać dolnej krawędzi naczynia.
6.    Można używać w piekarniku, zachować ostrożność podczas wyciągania.
7.    Produkty żeliwne bardzo długo utrzymują temperaturę. Zaleca się ostrożność przy obchodzeniu się z gorącym naczyniem, nigdy nie dotykaj nagrzanego naczynia bez rękawicy ochronnej.

To nieco zależy od produktu czy producenta. Ale generalnie czajniki emaliowane to pomysł naprawdę wart przemyślenia. Wskazuje też na to tendencja zakupowa - coraz częściej jako konsumenci rezygnujemy z czajników elektrycznych i decydujemy się na powrót do tradycyjnych czajników na płytę kuchenną. Trend powodują najczęściej dwie rzeczy:

1) dbanie o zdrowie nasze i rodziny
2) rosnące znaczenie wystroju wnętrz (w tym kuchni)

Czajniki emaliowane mają tu niezaprzeczalny szereg zalet. Produkty emaliowane posiadają właściwości szkła i są neutralne dla zdrowia. W porównaniu do plastikowych czajników elektrycznych to duży benefit. I choć zagotowanie wody w czajniku elektrycznym jest znacznie szybsze, to jednak smak i zapach wody z takiego czajnika pozostawia wiele do życzenia. W produktach emaliowanych wysokiej klasy nie odczujemy żadnej zmiany w zapachu wody i jej smaku i eliminujemy z diety zbędne mikrocząsteczki plastiku! Czajniki emaliowane stają się też coraz częściej elementem dekoracyjnym, a nie tylko elementem wyposażenia kuchni. Wybierając czajnik możemy wyrazić część siebie, podkreśić wygląd kuchni przez kontrast, nadać jej jakiejś barwy lub po prostu dopasować go do całokształtu i kolorystyki wnętrz.

Zatem tak, czajniki emaliowane to świetny pomysł na przyrządzanie zdrowszej i smaczniejszej herbaty. Przy okazji też może stać się istotnym elementem wystroju kuchennego.

Opracował: Sebastian Sawicki